Tito Pérez

"O capricho"

"

-Esquécete. Non penso volverme facer cargo del.

Carlos estalou a lingua e entrecruzou as mans. Deixounas suspendidas, as palmas para abaixo. O seu rostro crispábase nun xesto semellante ao dos pícaros cando se amolan. Parecía que agardaba que lle desen a razón polo anoxo e non pola validez dos seus argumentos.

-Pero Carlos, se quere ir alí, será por algo.

-Por algo? O vello está chocho...

-Terá confianza co cura. Eu que sei...

-Que vai ter! Se non o coñece, Ana. Nunca falou con el. Nin sequera se confesa... e senta tan lonxe que dubido que o escoite.

-É do pouco que lle queda, Carlos. É do pouco que lle queda. Tanto che custa?

-Claro que me custa! Que razón hai para ter que percorrer media cidade todas as semanas e agardar unha hora papando moscas? Son eu un taxista?

Encollida en si, Ana sentaba nun recuncho do sofá, as pernas cruzadas. A súa fala baixiña, pouco máis que un murmurio, contrastaba coa de Carlos, un castelán correcto e sen moito acento mais de ton brután, como o dos gañáns nos filmes dobrados.

-Será por sensacións ou o que queiras, pero a el gústalle ir aló.

-A si? En que llo notas? Nos andares?

-É o teu tío, Carlos. Segue sendo unha persoa, e como tal hai que tratalo.

-E eu non digo o contrario! Por suposto que hai que coidalo. E con todo o respecto que merece! Pero a misa aí na parroquia do lado, que ben pode ir coa asistenta dando un paseo.

-Carlos, por favor, el prefire a outra...

-Quen carallo sabe o que prefire ou deixa de preferir! Polos orneos que bota? Se non o entende nin Cristo! Agora está no cuarto do lado. Estanos a oír, verdade? Cres que vai vir a se pronunciar?

Carlos non cesaba de bracear, falaba moi rápido, encabuxábase. Nun rauto levou o índice á tempa e virouno como un parafuso. Ana baixou aínda máis a voz. Parecía empequenecida no sofá de bazos anchos, pero non cabía dúbida da súa determinación.

-Carlos, eu por traballo sabes que non podo. Pídoche que por favor o sigas levando ti.

-Non! Estou ata o carallo! Son o recadeiro de todo deus e ninguén mo agradece. E non me fales da herdanza, eh! Que moito teño chupado eu por ese vello...!

No van da porta ventouse unha sombra. A través dun avanzar rutilante, como á luz dunha candea arrolada por un sopro, foise perfilando a silueta de Manolo. Vestía boina e zapatillas a cadros e unha bata de la esfiañada polo uso. Mais era o resto da indumentaria, caxato incluído, a que lle fornecía aquel aspecto remoto, alén do presente, quizais xa alén da vida, da vida futura e ilusionante cando menos. Carlos estremeceuse ao contemplar o seu rostro. Os pómulos moi marcados, a pel engastada como cinza a piques de esmiuzar. E os ollos grises, de aspecto ferruxinoso, inorgánico, mais ao tempo pugnando por saír das órbitas, impelidos quizais a rebentar nun estrondo de muxicas.

***

Manolo nacera na aldea, a primeiros dos anos trinta. Como seus pais, seus avós e todos os seus antergos, se non emigraba estaba destinado a sachar, criar cochos e muxir a única vaca que posuían. Cando mozo, e ata moito despois, na súa casa non había auga corrente, nin luz eléctrica, nin por suposto teléfono. Aos cinco anos bebeu a primeira cunca de viño e aos sete a de augardente. Para xantar decote había caldo e máis caldo, no outono castañas, e moi rara vez un trisco de touciño endurecido.

Por iso, cando acadou traballo na telefónica, recomendación mediante, a parroquia revolucionouse. O seu valedor fora un enxeñeiro municipal de Lugo, marido dunha curmá de Ramira, a súa dona.

Porén, de primeiras a familia pensou en refugar o favor. Sentíanse deshonrados, pois nada digno posuían, e non atopaban o xeito de corresponder. Despois de moito porfiar, resolveron que en adiante agasallarían o enxeñeiro co solombo fresquiño do único porco que mataban. Así, ano tras ano, no día do despece o mesmo Manolo ou un parente facíanllo chegar. Servíanse daquela vespino que lles prestaba un veciño, co tubo de escape medio avariado, e que tardaba preto dunha hora en percorrer os vinte quilómetros ata Lugo.

Logo dun tempo a telefónica trasladou a Manolo á Coruña, e ao efecto instalouse con Ramira. A paga era boa, o emprego estable e acabaron mercando piso no barrio dos Castros. Acostumados á vida na aldea, a cidade ofreceulles novas perspectivas e distraccións. Na verdade foron felices. Porén, endexamais tiveron fillos. Ela faleceu dez anos despois, atropelada nun paso de peóns por un condutor que se deu á fuga.

Transcorrido o período das condolencias e da dor fonda, Manolo bateu cunha mágoa de tal calado que ata entón nin concibira que puidese existir. Embrutecido pola tristura, deu en frecuentar malos ambientes. Así, foise afacendo á rutina de tomar unhas todos os días, e axiña non foron só unhas, era a borracheira xeneralizada e continua. O saír dunha esmorga anceiando por agarrar a seguinte. Organizar a súa enteira existencia en función de se atopar bébedo o meirande espazo de tempo posible.

O traballo era cómodo e non lle esixía grandes esforzos, polo que ía cumprindo. Mais Manolo xa tiña a súa idade e a saúde comezou a resentírselle. O corpo foille dando avisos; problemas para durmir, mareos, dor de cabeza. Andaba cunha perna a rastro e sufría frecuentes lapsos de memoria. Mais el seguiu bebendo a canto máis, sen ter conta dos médicos e da familia. Ao cabo, un ictus paralizoulle a metade dereita do corpo.

Estivo meses encamado, temeuse porque quedase por completo impedido. Pouco a pouco foi recuperando e chegou a ser capaz de comer sen axuda, dar un paseo ou ler un libro. Emporiso, mantivo algúns problemas de coordinación que lle dificultaban tarefas manuais como escribir ou manexar obxectos pequenos. Mais o peor foi que nunca puido volver a falar con normalidade, e dende aquela só era quen de emitir unha caste de ouveos dificilmente intelixibles.

Por sorte non tivo problemas de cartos. O piso estaba pago e a telefónica lle concedeu a pensión de retiro. Porén, tras os intres de esperanza onde os médicos non descartaban a recuperación total e onde todos se apiadaban del, atopouse máis só ca nunca. Os seus irmáns vivían lonxe, David en Santiago e Herminia en Lugo, e as visitas fóronse espaciando ata se tornar máis que esporádicas. Como non se podía valer, os sobriños da Coruña, Ana e Carlos, tomárono ao seu cargo e contratáronlle unha asistenta. Decatábase de que sobre todo Ana, mal que ben, miraba por el. O único que lles pregara con especial insistencia fora que o axudasen a asistir a unha misa na igrexa das Capuchinas, na rúa Panadeiras da mesma Coruña.

***

Manolo escoitounos dende o principio. Na verdade doíalle que discutisen pola súa culpa. Por ancián inútil, eivado por borracho. Laiábase de obrigalos a perder o tempo... mais, como dixera Ana, a misa era do pouco que lle quedaba, e, que Manolo soubese, en toda A Coruña non había outra como aquela. Porén, o que máis lle doía, o que o magoaba ata enchelo dunha angustia que lle murchaba as ansias en desespero, era que o tratasen daquela forma, como se fose un becho ao que abondaba con dar de comer e mantelo limpo.

Ás veces íaselle un chisco a cabeza, si. Pero polo común el se entendía. E se evitaba falarlles era precisamente porque non aturaba aquela repugnancia coa que o escudriñaban, aquela actitude esquiva coa que acentuaban non só a súa impotencia por ser incapaz de expresarse, senón, e sobre todo, o convencemento de que o tiñan por un demente inanimado que non existía máis que para xiringalos. E por iso prefería calar, ir ao seu, que reparasen nel o menos posible.

Emporiso, o que se negaba a permitir baixo ningún concepto era que o despoxasen da misa. Todo tiña un límite. Por moito que eles discutisen e discernisen sobre a súa vida, estaba decidido a deixarlles claro que para el aquilo posuía unha importancia alén de calquera consideración.

Había moito que non se decidía a emprender unha acción enérxica, polo que actuou por inercia, como nun soño. Foi así que case sen se decatar, sen se afagar sequera no pulo da vontade, pechou o libro que tiña ante si. Fíxose co caxato e dirixiuse ao salón.

Amortecido polas alfombras, o seu tripar foi tan silencioso que permaneceu inadvertido ata o derradeiro intre. Así, cando se presentou ante Ana e Carlos, contemplárono como se fose unha pantasma. El tentaba retelos na memoria con tal desacougo que semellaba que os estivese examinando por vez primeira (ou última). Ao mesmo tempo concentrábase o máis que podía. O esforzo desfiguráballe o queixelo e a mandíbula, e parecía a piques de vomitar.

-Ego i pogge misha geeeo. E geeeo -a ansia por pronunciar facía que a lingua se lle atragoase no padal como se se estivese asfixiando. O ton, máis de berro que de fala, era inconexo como o bramido dunha besta.

-Como, tío? Podes repetir?- dicía Ana incorporándose, aprestando o ouvido.

-Deixe de farfullar, Manolo! Deixe de farfullar e vaia durmir a sesta!

-E geeeo. Geeeo.

Carlos e Ana consultáronse de esguello. Carlos non se tiña quedo. Como se pensase liscar abrochara os botóns do xersei e introducira as mans nos petos. Ana permanecía alerta. Non sabendo a que aterse nin que dicir, amosábase un tanto desorientada. Ao cabo, Manolo espreguizou o fuciño. O seu xesto denotaba unha ousadía desesperada. Con dedo tremente sinalou o libro que antes lía no seu cuarto e que por descoido trouxera canda si: A longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro.

-E geeeo. Misha.

-Deixe de farfullar, Manolo, Deixe de farfullar...

-Non o interrompas, Carlos!

-E geeegho. Misha.

-Ah! Que dan a misa en galego? Queres dicir iso, tío?

Ana suspirou, quizais facendo seu o alivio do ancián. Aproximouse a el e aloumiñouno. A súa aperta era amable, aínda que sen énfase, carente de sentimento. De mans nas costas, o rostro encalecido nun ricto mórbido, Carlos contemplábao como se viñese de enarborar un truco arteiro só para asañalo. O vello asentía encol do ombro de Ana. Un sorriso maculáballe o rostro aldraxado e difuso, desortellado nun ricto case cadavérico. Ignorando o que facía, arrostraba satisfeito a ollada do seu sobriño.

Relato gañador do XXIII Certame Literario de Piñor